Autyzm - prawda czy fałsz?

Autyzm to rzadkie i bardzo przykre schorzenie. Narosło wokół niego wiele mitów. Autyzm jest nieuleczalną chorobą o różnym stopniu nasilenia i o nie do końca poznanej etiologii. Dla rodziców małych dzieci diagnoza często brzmi jak wyrok. Niestety wiele nieuczciwych osób wykorzystuje niewiedzę i strach przed tą chorobą. Oszuści często "na wyrost" stawiają rozpoznanie autyzmu i wyłudzają ogromne pieniądze za "skuteczne" leczenie choroby, której dziecko nie miało - nie raz zmuszając rodziców do podawania dziecku leków nieznanego pochodzenia. Inni wykorzystują fakt, że choroba jest nieuleczalna i sprzedają rodzicom "nadzieję" - w formie oszukanych terapii, cudownych leków (zwykle sprowadzane z zagranicy preparaty witaminowe) i innych obietnic. Stosowane często przez oszustów terapie zostaną opisane w przygotowywanym przez Klub Sceptyków Polskich Leksykonie Terapii Wszelakich. Tymczasem zamieszczam mały "sprawdzian" dla wszystkich, którzy chcą sprawdzić swoją wiedzę na temat autyzmu.


1. Autyzm jest częstszy u chłopców niż u dziewczynek

PRAWDA

Autyzm rozpoznawany jest prawie 4 razy częściej i chłopców. W przypadku zespołu Aspergera stosunek chłopców do dziewczynek jest jeszcze większy i wynosi około 10:1. Ponadto warto pamiętać, że niektóre objawy autyzmu łatwiej zaobserwować u chłopców - może to częściowo wpływać na różnice między płciami - ale tylko do pewnego stopnia i nie tłumaczy w całości przyczyny tej różnicy.

2. Autyzm spowodowany jest deprywacją emocjonalną dziecka (pozbawieniem dziecka uczuć i opieki rodziców)

FAŁSZ

Nie ma żadnych dowodów na prawdziwość tej tezy. Wzięła się ona wyłącznie z prywatnej, niczym nie popartej opinii Bettelheima. Istnieje za to wiele dowodów na biologiczne (a nie emocjonalne) podłoże choroby. Pojawiła się ponadto praca (często używana przez oszustów do wprowadzania rodziców w błąd) Michaela Ruttera, który badał dzieci w sierocińcach w Rumunii. Opisał w tej pracy "warunki sprzyjające autyzmowi" (ang. autism-like conditions) u niektórych dzieci. Oszuści zapominają dodać, że w tej samej pracy Rutter udowadnia, że objawy te ustępują po adopcji dziecka i zapewnieniu mu bardziej opiekuńczego otoczenia. W przypadku prawdziwego autyzmu - objawy nie ustępują, a choroba jest nieuleczalna. Mit ten często wykorzystywany jest do wywoływania w rodzicach dzieci z autyzmem poczucia winy przez szarlatanów, którzy liczą na to, że wiedziony winą rodzic wyda każde pieniądze na przeróżne oszukane terapie.

3. Ludzie z autyzmem to ekscentryczni geniusze

FAŁSZ

Tylko niewielki odsetek ludzi z autyzmem (choroba o szerokim przekroju) posiada wyjątkowe uzdolnienia. Zwykle dotyczą one umiejętności matematycznych, muzycznych lub związanych ze sztuką. Odrobinę większy odsetek ludzi z autyzmem posiada pewne obszary lepiej rozwiniętych umiejętności z różnych dziedzin. Z drugiej strony osoby z autyzmem (na drugim końcu skali) czasami wykazują różnego stopnia deficyty intelektualne lub trudności w nauce podstawowych rzeczy.

4. Częstość autyzmu w populacji wzrasta

NIE WIADOMO

Odpowiedź na to pytanie nie jest znana. Na pewno wzrosła liczba rozpoznań tej choroby (zarówno trafionych rozpoznań jak i tych błędnych), ale to wcale nie oznacza, że częstość autyzmu wzrosła. Prawdopodobnie wzrost ilości rozpoznań można przypisać raczej edukacji lekarzy i większą świadomością społeczną na temat autyzmu.

5. Autyzm można rozpoznać u dziecka przed ukończeniem przez dziecko 2 roku życia

NIE WIADOMO

Obecnie przyjmuje się, że jeśli przed ukończeniem 18 miesiąca życia dziecko nie osiąga pewnych etapów rozwoju lub nie nabywa pewnych umiejętności - można przypisać je do grupy zwiększonego ryzyka. Ale te wczesne objawy (lub ich brak) nie są wystarczające do postawienia rozpoznania. Obecnie nie potrafimy trafnie rozpoznać autyzmu u osób przed 2 rokiem życia. Opracowywane są nowe narzędzia diagnostyczne, które być może zmienią ten stan, ale na chwilę obecną, jeśli twoje dziecko ma "rozpoznany" autyzm przez ukończeniem przez nie 2 roku życia - warto pamiętać, że niekoniecznie to jest prawda - zwłaszcza, jeśli twój terapeuta nalega na drogie, eksperymentalne terapie lub leki.

6. Ludzie z autyzmem nie zawsze rozumieją myśli lub uczucia innych osób

PRAWDA

To tak naprawdę jedyna dobrze udokumentowana cecha autyzmu. Ludzie z autyzmem (w całym spektrum choroby i na różnych jej stadiach) mają trudności w zrozumieniu myśli, odczuć, przekonań i uczuć innych ludzi.

7. Autyzm występuje rodzinnie

PRAWDA

To prawda. W niektórych rodzinach autyzm dotyka więcej niż jedną osobę - ale to nie jest regułą. Rodzice lub rodzeństwo autystycznych dzieci mogą wykazywać pewne cechy typowe dla choroby, ale zwykle nie spełniają wszystkich kryteriów niezbędnych do postawienia rozpoznania. To kolejna furtka do wielu nadużyć. Natomiast sam fakt występowania w rodzinie autyzmu i/lub obecności niektórych cech u zdrowych rodziców lub rodzeństwa daje silne podstawy do poszukiwania genetycznego podłoża choroby.

8. Istnieje gen odpowiedzialny za autyzm

FAŁSZ

W niektórych chorobach mutacja w jednym genie jest przyczyną choroby. W przypadku autyzmu nie ustalono takiej zależności. Jeśli istnieje genetyczna przyczyna - a prawdopodobnie tak jest - istnieje wiele genów, które muszą ulec mutacji aby pojawiła się choroba. Zmiany wielu genów mogą być przyczyną, dla której nie umiemy leczyć autyzmu (i być może nie będziemy nigdy tego potrafili zrobić). Ponadto, z badań wynika, że w różnych rodzinach - różne geny mogą odpowiadać za występowanie autyzmu.

9. Autyzm może być wywołany przez szczepienia ochronne.

FAŁSZ

Po absurdalnym twierdzeniu, że szczepionka MMR może wywołać autyzm, przeprowadzono liczne badania, które nie tylko nie potwierdziły braku wpływu szczepień ochronnych na występowanie autyzmu, ale także wykazały, że rodzice, którzy nie szczepią swoich dzieci, narażają je na kalectwo lub śmierć z powodu chorób, które przestały być zagrożeniem dla dzieci szczepionych według kalendarza szczepień. Warto pamiętać także, że takie tezy - stawiane przez różnej maści oszustów - często wywołują opłakane skutki dla osób, które w nie uwierzą. W naukach przyrodniczych  - jak pisałem tutaj - nie można udowodnić negatywnej tezy. Jeśli ktoś twierdzi, że jakiś czynnik powoduje występowanie jakiejś choroby, powinien potrafić to udowodnić.

10. Osoba z autyzmem może "wyrosnąć" z choroby

FAŁSZ

To często powtarzany przez "cudownych terapeutów" mit. Nie istnieje żaden dowód, że autyzm można wyleczyć. Twierdzenia o "wyleczeniach" w wyniku stosowania różnych, dziwnych terapii w każdym przypadku okazywały się być nadużyciem (rozpoznaniem choroby, której nie było) lub błędem lekarskim. Prawdą jest natomiast, że nasilenie i objawy choroby w trakcie jej przebiegu mogą ulegać zmianie - często bardzo szybko i radykalnie - z ciężkiej postaci choroby do lekkiej i w drugą stronę. Bywa także, że osoby dorosłe są mniej dotknięte niektórymi objawami niż wcześniej - ale jest to naturalna charakterystyka choroby.

11. Ludzie z autyzmem mają niższy niż przeciętny iloraz inteligencji

FAŁSZ

Niektóre osoby z autyzmem cechuje wprawdzie deficyt intelektualny, ale nie jest to regułą. Wiele dzieci z autyzmem uczęszcza do zwykłych szkól, gdzie całkiem dobrze sobie radzą. Wprawdzie nadal mają problemy w codziennych sytuacjach i relacjach z rówieśnikami. Bywa jednak, że pomimo prawidłowego rozwoju intelektualnego, osiągają gorsze wyniki w nauce właśnie z przyczyn "socjalnych" lub emocjonalnych.

12. Ludzie z autyzmem wolą być sami

FAŁSZ

Wbrew popularnej opinii ludzie z autyzmem często lubią towarzystwo innych osób - problemem jest to, że często samodzielnie nie potrafią nawiązać takich relacji. Brak zrozumienia istoty choroby przez bliskich lub znajomych często działa na niekorzyść osób dotkniętych autyzmem.